|
қанча одам (нечта фарзандинг) бор, деб сўраган. У, тўртта, деб жавоб берган. Шунда Оиша р.а., Аллоҳ Таоло
إِن تَرَكَ خَيْراً
(мол-дунё қолдираётган бўлса), деган, сендаги мол эса оз, уни қарамоғингдаги одамларга (фарзандларингга) қолдирганинг афзалроқ, деган.
Шунинг учун кўплик муайян бир миқдор билан ўлчанмайди. У кишининг аҳволига қараб ўзгариб туради.
2- Оят ўлим тўшагида ётган одамдан васият қилиши талаб қилинаётганини ифодалайди.
كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَكَ خَيْراً الْوَصِيَّةُ
(Бировингизга ўлим келган пайтида (ўзидан кейин) мол-дунё қолдираётган бўлса, васият қилиниши фарз этилди), деган гап шуни англатади. Сизларнинг бўйнингизга васият ёзилди, деган гап гарчи дарак гап бўлса-да, у араб тили қоидаларига кўра, талаб, буйруқ маъносини англатади. Яъни, ўлаётган одам васият қилсин.
Лекин бу талаб
حَقّاً عَلَى الْمُتَّقِينَ
(бундай васият қилиш Аллоҳдан қўрқувчилар устидаги бурчдир) қаринаси билан қатъий талаб бўлиб қатъийликни ифодаловчи васфдир. У худди Аллоҳ Таолонинг
وَلِلْمُطَلَّقَاتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى الْمُتَّقِينَ
– „Талоқ қилинган аёлларни яхшилик билан фойдалантириш тақводор эрларнинг зиммасидаги бурчдир“. [2:241]
деган гапига ўхшашдир. Бу оятда муайян маҳр белгиланмаган аёлларнинг олдига киришдан олдин талоқ қилинган хотинларни фойдалантириш вожиблиги баён қилиняпти. Шунинг учун юқорида айтиб ўтган гапларимизга биноан, васият қилиш фарздир. Аллоҳ Таоло (بِالْمَعْرُوفِ) деяпти. Яъни, адолат, юмшоқлик, яхшилик билан.
3- Бу оятда ўз ифодасини топган васиятнинг вожиблиги, фарзлиги мерослар ҳақидаги оятлар билан насх қилинган. Мерослар ҳақидаги оятлар бил-иттифоқ васият ҳақидаги оятдан кейин нозил бўлган. Аллоҳ Таоло айтади:
يُوصِيكُمُ اللّهُ فِي أَوْلاَدِكُمْ
– „Аллоҳ фарзандаларингизга (тегишли мерос) ҳақида амр қилур“. [4:11]
Кейин Аллоҳ Таоло уни батафсил баён қилган.
94-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208